Dzieciństwo to czas szybkiego rozwoju mózgu. Bezpieczne i przewidywalne środowisko sprzyja budowaniu połączeń neuronowych, które umożliwiają rozwój umiejętności motorycznych (motoryka mała i duża), rozwój języka oraz kontrolę zachowań. Natomiast doświadczenie poważnych i długotrwałych przeciwności losu może prowadzić do wystąpienia toksycznego stresu, który zakłóca te połączenia. Może to powodować trudności z koncentracją, regulacją emocji, kontrolą impulsów (więcej w: „Przestrzenie wzmocnień: Podręcznik International Rescue Committee dla kadry pedagogicznej pracującej z uczniami i uczennicami dotkniętymi kryzysami”, IRC).
Międzynarodowe, regionalne i państwowe akty prawne dotyczące praw dziecka (takie jak m.in Konwencja o Prawach Dziecka),zawierają zapisy, które podkreślają konieczność zapewnienia dzieciom odpowiednich warunków życia. Dzieci mają prawo do bycia otoczonymi opieką troskliwych opiekunów oraz do regularnego zaspokajania swoich potrzeb zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych. W świetle tych aktów prawnych, istotne jest, aby dzieci żyły w bezpiecznym środowisku, wolnym od przemocy, wyzysku i wszelkich form krzywdzenia. Te zapisy mają na celu zagwarantowanie, że dzieci będą rozwijały się w zdrowy sposób i miały szansę na pełny rozwój fizyczny, emocjonalny i społeczny.
Jednakże rzeczywistość jest inna. Często nie mamy wpływu na trudne doświadczenia dzieci ani nawet świadomości, z czym na co dzień się mierzą. Nie możemy cofnąć np. traumatycznych doświadczeń (wojny, rozwodu rodziców, choroby), ale możemy zapewnić dziecku bezpieczne, przewidywalne środowisko i codziennie je wspierać przez życzliwe relacje. To sprzyja powstawaniu nowych połączeń neuronowych, przebudowując te połączenia, które zostały zakłócone w wyniku toksycznego stresu.
Podobnie jak śledzimy etapy rozwoju fizycznego dzieci, takie jak przekręcanie się na bok, siedzenie, raczkowanie czy chodzenie, również możemy monitorować i wspierać ich rozwój emocjonalny. Obserwując, jak dziecko rodzi sobie z emocjami, dostrzegamy, że zainwestowanie czasu w wzmacnianie kompetencji społeczno-emocjonalnych otwiera drogę do kolejnych etapów rozwoju. Podobnie jak rozumiemy, że zaniedbywanie ciała może prowadzić do niepożądanych konsekwencji, ignorowanie potrzeb rozwoju emocjonalnego może mieć poważne skutki. Dlatego warto zadbać o „zdrowie emocjonalne” poprzez regularne ćwiczenia, podobnie jak dbamy o formę fizyczną.
Dziecko uczy się regulować swoje emocje na wielu płaszczyznach: na poziomie relacji samego ze sobą, jak i na poziomie relacji z innymi. Żyjemy w otoczeniu innych ludzi i od najmłodszych lat, socjalizujemy się, rozwijamy w sobie mechanizmy samoregulacji służące zmniejszaniu napięcia. U dzieci, które dopiero są w procesie nauki samoregulacji, poziom pobudzenia w sytuacji stresu czy złości może być szczególnie wysoki. Potrzebują wtedy naszej pomocy w dojściu do równowagi. Warto wtedy zacząć od wyciszenia i uspokojenia gwałtownych emocji, a dopiero później skupić się na przekazie na poziomie poznawczym. Regularne włączenie do naszej praktyki zawodowej małych ćwiczeń z zakresu kompetencji społeczno-emocjonalnych może przynieść wielkie efekty.
